Tuğyan Büyükaras / Turizm Proje Dergisi - Editör

Aşının bulunması ve uygulanmaya başlanmasıyla pandemiden kurtulmak için bir umut ışığı belirdi. Fakat, tüm dünyanın büyük acılar yaşadığı, sevdiklerini kaybettiği, büyük maddi ve manevi kayıplara yol açan, Covid-19’a karşı en azından bir savunma silahı olan aşı tüm insanlar için bir umut olamadı maalesef. Dünyanın alışılagelmiş düzeni gereği zengin olan ülkeler gerekli dozlarda aşı yaptıkları halde takviye dozlarını da alıp, ellerinde tutarak dünyadaki aşı adaletsizliğine neden oldular.

Hiçbir ülke kendini dünyadan soyutlayamayacağına göre ve pandemi devam ettiğine göre kabul etmemiz gerekir ki ancak hep birlikte bu salgından kurtulabiliriz

Oysa göz ardı edilmemesi gereken bir gerçek vardı ki o da tüm ülkelerin insanlarının belirli bir yüzdesi aşılanmadıkça bu salgının bitmeyeceği idi. Çünkü dünya ülkeleri sınırlarını kapatmaya ya da belirli kısıtlamalarla yaşamaya ancak belirli bir süre dayanabilirlerdi. Nihayetinde dünya küresel anlamda bir bütün ve insanlar hangi nedenle olursa olsun seyahat etmek durumundalar. Hiçbir ülke kendini dünyadan soyutlayamayacağına göre ve pandemi devam ettiğine göre kabul etmemiz gerekir ki ancak hep birlikte bu salgından kurtulabiliriz. Bu gerçek yadsındıkça ne yazık ki bilim dünyası bize çok daha vahim sonuçlarla karşı karşıya kalacağımızı belirtiyor. Virüs mutasyonlara uğruyor. Şu anda mutasyona uğrayarak oluşan Delta varyantı tüm dünyayı etkisi altın almış durumda.

Avrupa ve Kuzey Amerika'da her 2 kişiden biri aşı yaptırma imkanı bulurken, Afrika'da ise bu sayısı 100 kişide sadece 5,1

Dünyada aşılama oranları 29 Eylül 2021 tarihi itibarıyla Euronews’ten alınan bilgilere göre; ikinci doz aşı yapılanlar da dahil olmak üzere şu ana kadar yapılan doz sayısı 6 milyar 200 milyona yaklaştı. Our World In Data verilerine göre dünya nüfusunun yaklaşık üçte ikisi en az bir doz aşı oldu. Avrupa ve Kuzey Amerika'da her iki kişiden biri aşı yaptırma imkanı bulurken, Afrika'da ise bu sayısı 100 kişide sadece 5,1. Nüfusa göre sıralamada listeye giremeyen Fransa, Almanya, Polonya, Macaristan İspanya ve İtalya'nın büyük yükselişi göze çarparken, İngiltere'de ise aşılama oranı diğer Avrupa ülkelerinden fazla.

Çin, Almanya, Rusya, ABD ve İngiltere'de üretilen aşılar dünya genelinde dağıtılırken, aşı siparişi konusunda ülkeler arasında bir yarış yaşanıyor ve ne yazık ki bazı ülkeler birden fazla aşı firmasıyla anlaşırken, zengin ülkelerin ihtiyacından fazla aşı sipariş etmesiyle yoksul ülkelerin aşıya ulaşamama sorunu güncelliğini koruyor

Nüfusu yüz binlerle ifade edilen Cebelitarık, Seyşeller, Butan ve Falkland Adaları gibi küçük devlet ve yönetim birimleri halkın çoğunluğunu ya da tamamını aşılayanlar listesinde baş sırada yer alıyor. Nüfusu daha yoğun ülkelerde ise İspanya, Kanada, İsrail ve Uruguay’da halkın yüzde 70'inden fazlasının en az bir doz aşılandığı görülüyor. Türkiye’de 14 Ocak günü başlayan aşılama 28 Eylül itibarı ile 108 milyonu geçti. Çin, Almanya, Rusya, ABD ve İngiltere'de üretilen aşılar dünya genelinde dağıtılırken, aşı siparişi konusunda ülkeler arasında bir yarış yaşanıyor ve ne yazık ki bazı ülkeler birden fazla aşı firmasıyla anlaşırken, zengin ülkelerin ihtiyacından fazla aşı sipariş etmesiyle yoksul ülkelerin aşıya ulaşamama sorunu güncelliğini koruyor.

DSÖ Genel Direktörü Ghebreyesus, Covid – 19 aşılarının paylaşımındaki adaletsizliğe vurgu yapıyor

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, dünyadaki Covid-19 aşılarının paylaşımındaki eşitsizliğe tepki göstererek bunun sürmesi halinde virüsteki değişimin süreceği ve aşıları daha az etkili hale getiren yeni varyantların ortaya çıkmaya devam edeceği yönünde uyarıda bulundu.

Ghebreyesus. “Covid-19 aşılarının paylaşımındaki eşitsizliğe tepki göstererek bunun sürmesi halinde virüsteki değişimin süreceği ve aşıları daha az etkili hale getiren yeni varyantları ortaya çıkmaya devam edecek.”

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), birçok ülke hâlâ koronavirüs aşılarını temin edememişken, zengin ülkelerin aşılanmış nüfusları için takviye dozlarını sipariş etmemeleri gerektiğinin altını çizdi. Tedros, ilk kez Hindistan'da tespit edilen Delta varyantının şu anda 104'ten fazla ülkede görüldüğünü belirterek, "Delta varyantı dünyayı hızla kasıp kavuruyor ve koronavirüs vakalarıyla ölümlerin yeniden artmasına yol açıyor" açıklamasında bulunurken, Pfizer ve Moderna'nın hali hazırda yüksek oranda aşılanmış nüfusu olan ülkelere takviye aşılarını temin eden şirketler olduğunu , bu şirketlerin bunun yerine aşıları orta ve düşük gelirli ülkeler için tasarlanan aşı paylaşım programı COVAX'a vermeleri gerektiğini belirtti.

COVAX, Covid-19’la ilgili tanı, tedavi, ilaç ve aş seçeneklerinin tamamının tüm dünyada ulaşılabilir olmasını amaçlayan bir işbirliği programıdır

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) şemsiyesinde kurulan COVAX’ın yürütücülüğünü İsviçre merkezli Küresel Aşı İttifakı İnisiyatifi (Global Alliance for Vaccines and Immunization GAVI) ile CEPI (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations) DSÖ ile birlikte üstleniyor. Programın baş finansörlerinden biri de Avrupa Komisyonu’dur.

COVAX programı 3 bölümden oluşuyor

İlk bölümde; AŞI GELİŞTİREN FİRMALAR yer alıyor. ABD’den Moderna ve Novavax, Almanya’dan Curevac, Birleşik Krallık’tan Astrazeneca-Oxford, Fransa’dan Pasteur-Merck-Themis, Hong Kong’tan Hong Kong Üniversitesi, Çin’den Clover ve Avustralya’dan CSL-Queensland olmak üzere 9 adet anlaşmalı aşı firması bulunuyor. Bunun dışında henüz programın parçası olmayan ancak görüşmelerin sürdüğü Pfizer da var. Burada amaç en geniş yelpazede firmayla çalışmak çünkü bu şekilde bütün anlaşmaların COVAX üzerinden yapılması sağlanırsa, aşı temininde dünyadaki en geniş adaletin de sağlanacağı düşünülüyor.

İkinci bölümde; ZENGİN ÜLKELER yer alıyor. Bu ülkeler programa iki şekilde katkıda bulunuyor. İlki, aşı alım garantisi vererek ve önden ödeme yaparak aşı firmalarına fon sağlıyorlar. Daha önce görülmemiş oranlarda aşı üretecek olan firmaların, üretim kapasitelerini büyütmek için ciddi kaynaklara ihtiyacı oluyor. İkincisi; yoksul ülkelerin aşıya erişimi için doğrudan bağışta bulunmak. Şimdiye kadar en büyük 500 milyon euro ile AB’den geldi. Suudi Arabistan, İsviçre, Kanada, Güney Kore ve Lüksemburg diğer bağışçı ülkeler arasında yerlerini alıyor.

Üçüncü bölümde ise YOKSUL ÜLKELER yer alıyor. Yoksul ülkeleri, bu program sayesinde aşıya ulaşacak az gelişmiş ülkeler oluşturuyor. COVAX kapsamında düşük ve orta gelirli olmak üzere iki kategoriye ayrılmış 80 ülke mevcut.

Dünyanın koronavirüsten kurtulması için aşı adaletinin sağlanması, tüm insanların sağlıklı yaşam hakkı olan aşıya erişiminin gerçekleşmesi gerekliliği yadsınmaz bir gerçektir. Bu aşamada kendilerine büyük özveri düşen aşı üreten firmaların ve zengin ülkelerin, aşıya erişimi mümkün olmayan ülkelere destek vermeleri önem arz etmektedir.